Παραδοσιακό αρχοντικό του 19ου αιώνα, επιπλωμένο με αντικείμενα της εποχής, υφαντά, ξυλόγλυπτα, τοπικές ενδυμασίες, χάλκινα σκεύη, είδη ασημουργίας, κοσμήματα, όπλα, σπαθιά και μια αξιόλογη συλλογή βυζαντινών εικόνων. Το μουσείο δείχνει τον τρόπο ζωής την εποχή της τουρκοκρατίας και τα εκθέματα βρίσκονται στο φυσικό τους χώρο μέσα στις αίθουσες του παλιού αρχοντικού. Στον τρίτο όροφο λειτουργεί το διαμέρισμα του Ευάγγελου Αβέρωφ, με προσωπικά είδη και φωτογραφίες. Η επίσκεψη γίνεται με ξενάγηση σε ομάδες μέχρι 25 ατόμων που ξεκινούν ανά ημίωρο. Υπάρχει χώρος αναμονής όπου προβάλλεται ενημερωτικό βίντεο.
To λαογραφικό μουσείο Τσανάκα στεγάζεται στο παλαιό πέτρινο αρχοντικό οίκημα της οικογένειας Βενέτη στην περιοχή του Αγίου Γεωργίου (Γρηγορίου Τσανάκα 1) και είναι μουσείο Μετσοβίτικης – βλάχικης τέχνης του Μετσόβου.
H αποπεράτωση των εργασιών αναστήλωσης και η επιμέλεια του Μουσείου ανατέθηκε στο Χορευτικό Σύλλογο Μετσόβου το Φεβρουάριο του 2013.
Στα εκθέματα του μουσείου περιλαμβάνονται αντικείμενα των οικογενειών Βενέτη και Τσανάκα καθώς και πολλών οικογενειών του Μετσόβου (σωζόμενα χειρόγραφα αρχεία από τον 17ο αιώνα και μετέπειτα, επιστολές, τούρκικα χοτζέτια, φωτογραφικό υλικό, συλλογή βιβλίων με αναφορά στο Μέτσοβο και τους βλάχους, χάλκινα και ξύλινα σκεύη οικιακής χρήσης, υφαντά, αργαλειοί).
Υπάρχουν επίσης δύο εκθεσιακοί χώροι όπου εκτίθενται παλαιά συλλογή υφαντών, μαξιλαριών και κεντημάτων του 19ου αιώνα, όπως και ο χώρος επεξεργασίας του μαλλιού μέχρι το στάδιο της κατασκευής των υφαντών-μαξιλαριών και μάλλινων ενδυμάτων.
Η Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ είναι μουσείο νεοελληνικής τέχνης. Η μόνιμη έκθεση του μουσείου παρουσιάζει 250 έργα ζωγραφικής, γλυπτικής και χαρακτικής των σημαντικότερων Ελλήνων καλλιτεχνών του 19ου και 20ου αιώνα (Γύζη, Λύτρα, Βολανάκη, Ιακωβίδη, Μαλέα, Χατζηκυριάκου-Γκίκα, Μόραλη κ.ά.), μέσα από τα οποία αποτυπώνεται η πορεία και οι κυριότερες τάσεις της νεοελληνικής τέχνης.
Το οινοποιείο Κατώγι Αβέρωφ βρίσκεται στο χωριό του Μετσόβου σε υψόμετρο 1100 μέτρων. Στα κελάρια του φιλοξενούνται πάνω από 1200 δρύινα βαρέλια, όπου ωριμάζουν τα κόκκινα κρασιά, ενώ στην κάβα του υπάρχουν σπάνιες συλλεκτικές φιάλες με κρασιά εσοδείας από το 1974 κι έπειτα. Η επισκέψιμη διαδρομή του οινοποιείου, με χρήση ποικίλων οπτικοακουστικών μέσων, αποτελεί μια πρωτότυπη ξενάγηση στην παραγωγή του κρασιού και στην ιστορία του οινοποιείου, που ολοκληρώνεται με γευστική δοκιμή των κρασιών Κατώγι Αβέρωφ.
Στο Μέτσοβο, ο κεντρικός δρόμος της πλατείας Μετσόβου οδηγεί στον Αβερώφειο Κήπο. Πρόκειται για ένα πανέμορφο πάρκο πλημμυρισμένο από δέντρα και φυτά που αποτελούν ολόκληρη τη χλωρίδα της Πίνδου. Εκεί θα μπορέσετε να θαυμάσετε μία εξαιρετική μικρογραφία της Πίνδου φτιαγμένη με μεράκι και πολύ κόπο. Στο εσωτερικό του, φυλαγμένο πολύ καλά, βρίσκεται το αναστηλωμένο ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου, μπροστά στο οποίο προσευχήθηκε για βοήθεια το 1840 ο Γεώργιος Αβέρωφ, πριν πάρει τον δρόμο της ξενιτιάς. Από τότε δεν ξαναγύρισε ποτέ. Κράτησε όμως τον λόγο του και με χρήματα που έστειλε, επισκεύασε την παλιά εκκλησιά και έφτιαξε ολόγυρά της έναν κήπο με όλα τα δέντρα της Πίνδου!
Το Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης, στο Aνθοχώρι Μετσόβου, προβάλλει τη σημασία της υδροκίνησης στην παραδοσιακή κοινωνία. Πρόκειται για ένα υπαίθριο μουσείο με παλαιούς ανακατασκευασμένους νερόμυλους, νεροτριβές και μαντάνια.
Εστιάζει στις βασικές προβιομηχανικές τεχνικές που εκμεταλλεύεται κι αξιοποιεί τη δύναμη του νερού για την παραγωγή ποικίλων προϊόντων και τις συνδέει με την ιστορία και την καθημερινότητα της τοπικής κοινωνίας στο πέρασμα του χρόνου.
Είναι ιδιαίτερα προσεγμένο, πλαισιωμένο από πολύ όμορφα γραφικά καλντερίμια και μικρές γέφυρες. Εκεί θα βρείτε την ταβέρνα «Το Μαντάνι» όπου μπορείτε να απολαύσετε τον καφέ ή το φαγητό σας.
Όχι μόνο στο Μέτσοβο αλλά στην ευρύτερη περιοχή του νομού Ιωαννίνων, θα συναντήσετε πολλούς νερόμυλους και πηγάδια που χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι παλιά για να ποτίσουν τα χωράφια τους και να πιουν νερό. Πολλοί νερόμυλοι διατηρούνται σε καλή κατάσταση σήμερα, όπως ο νερόμυλος του Γκίνα. Σε σχετικά μικρή απόσταση από το Μέτσοβο θα συναντήσετε το νερόμυλο του Γκίνα. Αυτός βρίσκεται στις όχθες του ποταμού Άραχθου και είναι ένας από τους γνωστότερους νερόμυλους της περιοχής ενώ η σύνδεσή του με το Μέτσοβο και με το παρακείμενο μοναστήρι της κοιμήσεως της Θεοτόκου γίνεται με ένα γραφικό λιθόστρωτο καλντερίμι. Ο συγκεκριμένος μύλος για πολλές δεκαετίες χρησιμοποιούσε τη δύναμη των άφθονων νερών του ποταμού μετατρέποντάς της σε μηχανική ενέργεια για το άλεσμα των δημητριακών τις ευρύτερης περιοχής. Έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο και μετά την ολική ανακαίνιση που δέχτηκε το 1997 διαθέτει μόνιμο φύλακα ο οποίος κατά την επίσκεψή σας θα σας κατατοπίσει με κάποιες βασικές πληροφορίες.
Η Mονή του Αγίου Νικολάου είναι κτισμένη στα 920μ. νοτιοδυτικά του Μετσόβου, στην κοιλάδα του Αράχθου ποταμού. Στη μακραίωνη ιστορία του επισκευάστηκε αρκετές φορές, ωστόσο ανακαινίστηκε ριζικά γύρω στο 1700. Η Μονή επίσης, αποτελεί τόπο μετανοίας του Αγίου Νικολάου του εκ Μετσόβου προς τιμήν του οποίου είναι κτισμένο παρεκκλήσιο πλησίον του καθολικού της Μονής. Η Μονή περιβάλλεται από αμπελώνες που με ιδιαίτερη επιμέλεια φροντίζουν παραδοσιακά οι μοναχοί με τη βοήθεια ελάχιστων τεχνικών μέσων λόγω της ανομοιόμορφης κλίσης του εδάφους, χαρακτηριστικό των ορεινών αμπελώνων. Το κρασί που παράγεται από το διακόνημα των μοναχών φέρει τον τίτλο IMPERATOR. Τη Μονή μπορεί κάποιος να την επισκεφτεί είτε οδοιπορικώς ακολουθώντας το λιθόστρωτο μονοπάτι από το Μέτσοβο είτε οδικώς αφού υπάρχει δρόμος που φθάνει έως το χώρο στάθμευσης στην είσοδο της Μονής.
Η Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τον οικισμό του Μετσόβου, στη διασταύρωση των δύο παραποτάμων του Αράχθου, του Μετσοβίτικου και του Ανηλιώτικου. Η Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου είναι ένα μοναδικό μοναστήρι που βρίσκεται μέσα στο Μέτσοβο και χτίστηκε το 1754. Περιλαμβάνει διώροφα κελιά, ξενώνες, πλακοστρωμένες αυλές σε επίπεδα, υπέροχες τοιχογραφίες, τέμπλο και εικόνες του 17ου αιώνα και το καμπαναριό του που από τη μέση και πάνω είναι ξύλινο. Λένε ότι η καμπάνα του κατασκευάστηκε στα Γιάννενα το 1870.
Η εκκλησία της Αγ. Παρασκευής βρίσκεται στο Μέτσοβο – στο κέντρο του οικισμού – και αποτελεί ίσως τον πιο αξιόλογο ναό του.
«Σπάνια Ιερός Ναός έχει τόσο μεγάλο ιστορικό βάρος, όσο ο ναός της Αγίας Παρασκευής Μετσόβου, που απετέλεσε και αποτελεί για τους Μετσοβίτες τον άξονα περιστροφής της θρησκευτικής, εθνικής και πολιτιστικής τους ζωής.»
Συμπληρώθηκαν ήδη τα 500 χρόνια από την πρώτη ανακαίνιση του Ιερού Ναού της Αγίας Παρασκευής Μετσόβου, που έγινε το 1511. Βέβαια, ο ναός της Αγίας Παρασκευής είναι παλαιότερος. Και μόνον η αναφορά του 1380 μ.Χ. στο ανώνυμο χρονικό των Ιωαννίνων για τον ιερομόναχο Ησαΐα ως καθηγούμενο Μετσόβου, επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές, αφού η Αγία Παρασκευή αρχικά ήταν Μοναστήρι και ο Ησαΐας Καθηγούμενός της. Για την ιστορία αναφέρουμε ότι οι άλλες ανακαινίσεις του ναού της Αγίας Παρασκευής έγιναν το 1759 με αυτοκρατορική άδεια, το 1894 με δαπάνη του Γεωργίου Αβέρωφ και το 1959 από το Ίδρυμα Βαρώνου Μιχαήλ Τοσίτσα με πρωτοβουλία και επιμέλεια του Ευαγγέλου Αβέρωφ – Τοσίτσα.
Πέραν όλων ο ναός της Αγίας Παρασκευής είναι κυρίως και πρωτίστως χώρος λατρείας και δοξολογίας του Θεού και τόπος ανευρέσεως του νοήματος της ζωής και του προορισμού της υπάρξεως. Εδώ ο χρόνος συναντά την αιωνιότητα και ο πιστός βιώνει το λειτουργικό χρόνο δηλ. την αιωνιότητα στο παρόν.
Ο ναός της Αγίας Παρασκευής, εκτός του πνευματικού και λατρευτικού του χαρακτήρα, είναι και ένα λαμπρό πολιτιστικό μνημείο που εντυπωσιάζει τους επισκέπτες. Μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας είναι το τέμπλο του ναού, που φιλοτεχνήθηκε από Μετσοβίτες ξυλογλύπτες το 1730. Τα σκαλίσματα του τέμπλου παριστάνουν διάφορα επεισόδια από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη καθώς και διάφορα διακοσμητικά στοιχεία. Οι είκοσι δύο εικόνες της πάνω ζώνης του τέμπλου είναι της σχολής της Β.Δ. Ελλάδος και ανήκουν χρονολογικά στο διάστημα μεταξύ 1700-1730. Οι δέκα υπέροχες εικόνες του κάτω διαζώματος είναι ρωσικές και τοποθετούνται μεταξύ του 1820 – 1840. Αποτελούν αφιερώματα ευπόρων Μετσοβιτών εγκατεστημένων στη Ρωσία.
Στο ναό της Αγίας Παρασκευής υπάρχει και μια πρωτοτυπία. Ο διπλός άμβων. Ο πρώτος για την ανάγνωση του Ευαγγελίου. Ο δεύτερος για την ανάγνωση του Αποστόλου και το κήρυγμα. Στα χρόνια της Πατριαρχικής Εξαρχίας από το μικρότερο άμβωνα διαβάζονταν τα Πατριαρχικά αποκαταστατικά γράμματα και σιγίλλια, που απευθύνονταν προς την Εξαρχία και το λαό του Μετσόβου.
Η Μονή Ζωοδόχου Πηγής βρίσκεται στο δρόμο για το χωριό Ανθοχώρι στους πρόποδες του όρους Περιστέρι, μόλις 10 χλμ από το Μέτσοβο, ανάμεσα στις βελανιδιές και στα βράχια και εορτάζει της Ζωοδόχου Πηγής. Οι ντόπιοι την αποκαλούν η Παναγιά της Κιάτρα Ρόσα που στα βλάχικα σημαίνει η Παναγιά στο κόκκινο λιθάρι, λόγω των κόκκινων βράχων στα ανατολικά της Μονής που στο παρελθόν χρησίμευαν για ασκηταριά. Ιδρύθηκε πιθανότατα τον 17ο αιώνα και ανακαινίστηκε το 1732. Το καθολικό, αγιορείτικου τύπου με τρούλο, κοσμείται στο εσωτερικό με τοιχογραφίες που χρονολογούνται στις αρχές του 19ου αιώνα. Στη δυτική πλευρά έχει χαγιάτι και στην ανατολική μια πεντάπλευρη αψίδα. Η αψίγα κοσμείται με αβαθή τόξα και στο επάνω μέρος με κόγχη με τη παράσταση της Ζωοδόχου, η οποία πλαισιώνεται με τις παραστάσεις των Αρχαγγέλων και από τέσσερα εντοιχισμένα πήλινα πινάκια. Το συγκρότημα έχει ανακαινιστεί πλήρως πρόσφατα και είναι διατηρητέο μνημείο. Το 1820, μια αποτυχημένη επίθεση των Ελλήνων κατά του οθωμανικού στρατού που κατευθυνόταν προς τα Ιωάννινα εναντίον του Αλή Πασά, έδωσε αφορμή στην καταστροφή του μοναστηριού και την σφαγή των μοναχών.
Οι διαδρομές που προσφέρονται και τα μονοπάτια με αφετηρία το Μέτσοβο είναι πάρα πολλές και έχουν κλιμακωτή δυσκολία, σε μια από τις πιο όμορφες περιοχές της Ηπείρου, το Μέτσοβο και τον Εθνικό Δρυμό της Βάλια Κάλντα. Στην περιοχή μας διεξάγονται οι αγώνες ορεινού τρεξίματος “Ursa Trail” και “Στα Χνάρια της Αρκούδας” ενώ από εδώ ξεκινούν έξι διαδρομές μοναδικής ομορφιάς σε μια από της πιο όμορφες περιοχές της Ελλάδας και όχι μόνο.
Ο Εθνικός Δρυμός Πίνδου περιλαμβάνει την κοιλάδα της Βάλια Κάλντα, στη βλάχικη διάλεκτο σημαίνει ζεστή κοιλάδα, το Αρκουδόρεμα, και τα βουνά Λύγκος και Μαυροβούνι, μέχρι τις κορυφές του βουνού Αυγό. Ο Εθνικός Δρυμός Πίνδου έχει συνολική έκταση 60,000 στρέμματα και χαρακτηρίζεται μοναδικός από οικολογικό και ερευνητικό ενδιαφέρον. Η αξία της περιοχής της Βάλια Κάλντα και η ανάγκη προστασίας της έχει αναγνωρισθεί όχι μόνο με την κήρυξη της σαν Εθνικό Δρυμό από το 1966 αλλά και σε πανευρωπαϊκή κλίμακα με την ένταξη της στο δίκτυο των ιδιαίτερα προστατευόμενων περιοχών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το τοπίο είναι εντυπωσιακό με μεγάλες ομαλές εκτάσεις για ξεκούραστο περίπατο αλλά και απότομες βραχώδεις πλαγιές με ορμητικά ρέματα για τους λάτρες της περιπέτειας. Η θέα είναι μαγευτική από τις κορυφές Φλέγγα (2.159 μ.), Αυτιά (2.082 μ.) και Αυγό (2,170 ) που καλύπτονται από γέρικα κεραυνοβολημένα ρόμπολα (ευωδιαστό είδος πεύκου). Στους πρόποδες, στα ομαλά βοσκοτόπια βόσκουν χιλιάδες πρόβατα. Στα υπαλπικά υψίπεδα του βουνού Μαυροβουνίου στη Φλέγγα, σε υψόμετρο 1960 μ. και 1940 μ. σχηματίζονται δύο εντυπωσιακές μικρές λίμνες. Οι λίμνες αυτές που αποτελούν το σύμβολο της περιοχής συνδέονται με πολλούς θρύλους. Τα πυκνά δάση, οι ορμητικοί χείμαρροι και οι απότομοι γκρεμοί μαγεύουν τον επισκέπτη και τον καλούν για εξερεύνηση. Κάθε χρόνο εξάλλου εκατοντάδες επισκέπτες απ’ όλη την Ελλάδα αλλά και το εξωτερικό επισκέπτονται την κοιλάδα της Βάλια Κάλντα ώστε να θαυμάσουν τα μοναδικά και αξέχαστα τοπία της.
Ο ποταμός Μετσοβίτικος πηγάζει στην περιοχή της Κατάρας και του Ανηλίου. Είναι παραπόταμος του Αράχθου, με τον οποίο ενώνεται στο ύψος της Μπαλντούμας. Στην πορεία του συναντά τα νερά της λίμνης των πηγών του Αώου στο ύψος της Χρυσοβίτσας, με τη λειτουργία ενός υδροηλεκτρικού σταθμού.
Το τοπίο που θα αντικρίσετε είναι ιδιαίτερα επιβλητικό καθώς περιτριγυρίζεται από ψηλά βουνά και πυκνά δάση που αποτελούν καταφύγιο πολλών ειδών της πανίδας της περιοχής. Στο δρόμο που οδηγεί από το Βοτονόσι στο Ανθοχώρι, δίπλα από την νέα γέφυρα, θα θαυμάσετε το πέτρινο γεφύρι Μπαμπά που βρίσκεται εκεί και δίνει το δικό του στίγμα στο τοπίο. Πρόκειται για ένα δίτοξο γεφύρι με μία ψευδοκαμάρα, η οποία δεν είναι πλέον ιδιαίτερα εμφανής.
Στις όχθες του ποταμού θα αισθανθείτε απίστευτη γαλήνη, θα χαλαρώσετε και θα αναπνεύσετε καθαρό αέρα. Οι λάτρεις της φύσης και όχι μόνο σίγουρα θα εντυπωσιαστούν!
Η τεχνητή λίμνη των πηγών του Αώου έχει έκταση περίπου 8,5 τετραγωνικά χλμ και βρίσκεται σε υψόμετρο 1.300 μέτρων. Κατασκευάστηκε το 1987 στο οροπέδιο Πολιτσές με σκοπό την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
Στην πορεία η λίμνη εξελίχθηκε σε έναν ιδιαίτερα σημαντικό βιότοπο για την περιοχή. Τα νερά της λίμνης, τα οποία έχουν εμπλουτιστεί με ψάρια και ασκείται σ’ αυτά περιορισμένη ερασιτεχνική αλιεία, διοχετεύονται στον ποταμό Μετσοβίτικο στο ύψος της Χρυσοβίτσας.
Η επαφή με το φυσικό περιβάλλον θα σας χαλαρώσει, θα απολαύσετε το πανέμορφο τοπίο με τις κορυφές της Πίνδου να ξετυλίγονται τριγύρω, αλλά μπορείτε επίσης να κάνετε το γύρο της λίμνης με ποδήλατο ή άλογο, εμπειρία που θα σας μείνει αξέχαστη. Αν πάτε το χειμώνα πολλές είναι οι πιθανότητες να δείτε το τοπίο χιονισμένο, ένα θέαμα που πραγματικά κόβει την ανάσα!
Το Χιονοδρομικό Κέντρο Πολιτσιές ή Προφήτης Ηλίας ήταν επί σειρά ετών το μεγαλύτερο χιονοδρομικό του Μετσόβου μέχρι να ανοίξει το Ανήλιο. Βρίσκεται πάνω στην παλιά εθνική οδό Ιωαννίνων – Τρικάλων, κοντά στην Κατάρα. Το υψόμετρο του κυμαίνεται από τα 1360 μέτρα μέχρι τα 1620. Έχει δύο συρόμενους αναβατήρες με μήκος 700 και 550 μέτρα αντίστοιχα κι ένα baby lift 150 μέτρων.
Βρίσκεται στα 1.340μ -1.520μ, μόλις 1.5χλμ μακριά από το Μέτσοβο. Το τελεφερίκ του είναι ιστορικό, αφού κατασκευάστηκε το 1968 και λειτουργεί μέχρι σήμερα αλλά και γιατί είναι ο πρώτος εναέριος αναβατήρας στην Ελλάδα. Διαθέτει τρεις πίστες κατάβασης, 1.100μ, 900μ και 200μ. Η ανάβαση γίνεται με εναέριο μονοθέσιο αναβατήρα, μήκους 800μ και χωρητικότητας 82 ατόμων, που χρησιμοποιείται από σκιέρ και επισκέπτες. Στο Καρακόλι, λειτουργεί και τεχνητή πίστα, αλλά και πίστα tubing 72μ με δύο στροφές. Στο χιονοδρομικό κέντρο, υπάρχει σαλέ με καφετέρια, μπαρ και εστιατόριο.
Το Χιονοδρομικό Κέντρο Ανηλίου είναι τo νεότερο χιονοδρομικό κέντρο της Ελλάδας και βρίσκεται σε υψόμετρο 1650μ.- 1850μ. Με συγκριτικό πλεονέκτημα την εύκολη και άμεση πρόσβαση μέσω της Εγνατίας Οδού, μόλις 7χλμ από την έξοδο Ανηλίου (πραγματοποιείται 24ωρος αποχιονισμός) και το ειδυλλιακό τοπίο, θα γίνει αγαπημένος προορισμός για τους λάτρεις των χειμερινών σπορ αλλά και εκείνων που απολαμβάνουν το χιόνι και τη φύση. Στο Ανήλιο Μετσόβου, μόλις 50 χιλιόμετρα από τα Ιωάννινα, 80 από τα Τρίκαλα και 215 από τη Θεσσαλονίκη, οι λάτρεις του χιονιού έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν ατέλειωτες καταβάσεις. Διαθέτει πίστες για όλα τα επίπεδα των σκιέρ και snowboarders, αλλά και δυνατότητα για καταβάσεις σε απάτητο χιόνι. Ο εξοπλισμός περιλαμβάνει ένα διθέσιο αναβατήρα μήκους 800 μέτρων, δύο ολοκαίνουργια συρόμενα 280 και 300 μέτρων, δύο baby lifts και δύο χιονοστρωτήρες.